Jak powinna wyglądać prawidłowo wdrożona procedura LOTO.

Jednym z ważniejszych systemów bezpieczeństwa pracy z niebezpiecznymi energiami jest system LOTO. Jego prawidłowe wdrożenie uniemożliwia przypadkowe włączenie maszyny przez ograniczenie dostępu osobom nieuprawnionym lub jej załączenie przez osobę do tego nieupoważnioną i nieprzeszkoloną – LOTO to skrót od terminu lockout/tagout.

Lockout obejmuje szereg urządzeń oraz działań mających na celu odcięcie i kontrolę wszystkich źródeł energii zasilających daną maszynę lub urządzenie. Tagout z kolei ma zadanie informacyjno-ostrzegawcze. Komunikuje o istniejącym zagrożeniu, ale również wskazuje imiennie, kto dokonał zablokowania punktu izolacji energii.

System LOTO został opracowany w USA w 1982 r. z myślą o ochronie pracowników przeprowadzających regularne naprawy i kontrole maszyn/urządzeń, ale też pracowników obsługi wykonujących czynności procesowe. Bazuje on na wykorzystaniu nieograniczonego zestawu blokad i zawieszek, mających na celu zabezpieczenie przed niekontrolowanym włączeniem urządzenia i uwolnieniem energii zasilającej, zmagazynowanej oraz resztkowej. LOTO ogranicza możliwość popełnienia błędów wynikających z intensywności i technicznych aspektów wykonywanej pracy, a także – a może przede wszystkim – z błędów powstałych na skutek nieuwagi pracowników. Należy podkreślić, że program  LOTO to również analiza i sposób wykonania czynności alternatywnych do LOTO, to znaczy takich, które są wykonywane przy maszynie załączonej.

Nie wszystkie prace serwisowe, diagnostyczne, a szczególnie naprawcze mogą być realizowane po odcięciu źródeł energii. Bywa, że pracownik musi, np. wyregulować maszynę, pracując w strefie niebezpiecznej. Pracodawca musi zapewnić mu wówczas maksymalne bezpieczeństwo. Oznacza to ograniczenie dopływu energii i nieustanny jej monitoring. Biorąc po uwagę powyższe aspekty    program LOTO, który w swoim zakresie powinien obejmować analizę oprócz interwencji objętych LOTO, czynności rutynowych oraz czynności pod energią wykonywanych na maszynie. Należy pamiętać, że niezbędnym elementem do wdrożenia w zakładzie są wymagania formalne w postaci ogólnozakładowej procedury i polityki LOTO. Jeśli zgromadzona energia może powodować zagrożenie, wówczas muszą zostać wbudowane w maszynę odpowiednie urządzenia rozpraszające lub zatrzymujące zgromadzoną energię. Przykładowymi urządzeniami tego typu są: rezystory (służące do rozładowywania kondensatorów elektrycznych) lub zawory z odpowiednią wentylacją.

Prawidłowe wdrożenie systemu LOTO nie jestem procesem łatwym i szybkim. Wymaga wiedzy i doświadczenia w wielu dziedzinach, zarówno: BHP, budowy maszyn, a także utrzymania ruchu. System może dotyczyć maszyn i urządzeń, a także całych linii produkcyjnych, rozdzielni czy infrastruktury, która wykorzystuje jednocześnie różne rodzaje energii. Wdrożenie powinno być poprzedzone wieloma szczegółowymi czynnościami. Należy przeprowadzić inwentaryzację posiadanych maszyn/urządzeń wraz z określeniem zakresu wdrażania systemu i strategii w zależności od liczby posiadanych maszyn/urządzeń, sposobu ich pracy, roku produkcji czy rodzaju energii zasilających.

Niezbędne jest również przeprowadzenie oceny ryzyka, która powinna obejmować, m.in. określenie:

• wpływu odcięcia energii na otoczenie,
• czy dla prac z energiami niebezpiecznymi dostępne są techniczne środki bezpieczeństwa ograniczające i monitorujące te energie,
• czy jest możliwy wybór trybu pracy,
• czy maszyna/urządzenie/instalacja zabezpieczona jest przed niespodziewanym uruchomieniem,
• czy może nastąpić kumulacja którejkolwiek z energii i czy dostępne są urządzenia pozwalające unieszkodliwić zakumulowaną energię,
• instrukcji głównej i instrukcji szczegółowych maszyn/urządzeń,
• wybór systemu LOTO dla całego przedsiębiorstwa.

System LOTO zakłada dostosowanie i ewentualną modernizację wytypowanych maszyn/urządzeń/instalacji w celu uzyskania wymaganej liczby punktów blokowania energii. Proces zakłada oznakowanie wszystkich punktów blokowania energii LOTO oraz powstanie instrukcji postępowania. Opracowanie i udokumentowanie zasad kontroli energii doprowadzanej do urządzeń to najważniejszy dokument dla systemu LOTO, wskazujący urządzenia, które są objęte procedurami. Należy w nim uwzględnić wymagania przepisów i norm, a także wewnętrznych wymagań i zaleceń dla pracowników. Powinien wyjaśniać, krok po kroku, proces wyłączania, odcinania, blokowania i zabezpieczania urządzeń, a także poszczególne etapy zakładania, usuwania i przekazywania narzędzi LOTO.

Co ważne, w sytuacji zablokowania energii urządzenia ochronne nie mogą uniemożliwić działań pozaprodukcyjnych, stąd program kontroli energii wymaga zastosowania systemu zgodnego z opracowanymi procedurami, które powinny uwzględnić następujące kroki:

• Ocena zadania/pracy
• Zawiadomienie o zamiarze blokady
• Przekazanie urządzenia
• Odcięcie energii i LOTO
• Weryfikacja
• Wykonanie zadania
• Zawiadomienie o zwolnieniu blokady
• Przygotowanie do zwolnienia
• Zwolnienie odcięcia energii
• Weryfikacja zwolnienia
• Przekazanie powrotne urządzenia

Wychodząc naprzeciw wyzwaniom Industry 4.0, firma Pilz proponuje procedurę Smart LOTO 4.0,  która mieści się na jednej stronie, a instrukcja zamyka się w jednym zdaniu. To nowoczesne rozwiązanie, w którym pracownik musi tylko zainicjować i zakończyć proces, bez odszukiwania punktów odcięć, pamiętania o sekwencji czynności i potwierdzaniu skuteczności jest rewolucją w stosunku do nieefektywnych, mocno sformalizowanych systemów „kłódkowo - blokadowych”. Smart LoTo 4.0 umożliwia zautomatyzowane i bezpieczne odłączenie źródeł zasilania energią bez konieczności manualnego odcinania i weryfikacji odcięcia każdego punktu za pomocą urządzenia.

System Lock Out Tag Out to jeden z najlepszych rozwiązań pozwalających zapewnić bezpieczeństwo obsługi maszyn, linii produkcyjnych oraz instalacji. Niestety wymaga on zmiany mentalności i kultury bezpieczeństwa w organizacji. Odpowiednie szkolenie pracowników w ramach procedury LoTo jest warunkiem sukcesu firmy we jego wdrażaniu. Pracownicy muszą znać zasady jej stosowania i absolutnie je przestrzegać. Dotyczy to wszystkich pracowników, niezależnie od ich funkcji w przedsiębiorstwie. Próby ponownego uruchomienia maszyny niezgodne z procedurą są zabronione. Wszyscy pracownicy muszą również rozumieć znaczenie stosowania kłódek i nawet pracownicy zewnętrznych podwykonawców muszą uczestniczyć w kursach szkoleniowych. Procedura ta musi być wdrożona i obowiązywać w całym przedsiębiorstwie.

System LoTo musi być stale monitorowany i sprawdzany pod kątem prawidłowego funkcjonowania oraz wykorzystywania wszystkich jego elementów. Ponadto umożliwia on predyktywne wykrywanie wad i słabości systemów odłączających oraz wdrażanie działań korygujących. Powinna być również określona zdolność do reagowania w przypadku incydentów, podobnie jak zależność pomiędzy tymi incydentami a zmianami organizacyjnymi.

Jeżeli chcesz dowiedzieć sie więcej na temat wymagań dla procesu LOTO skontaktuj się z naszym ekspertem:

Magdalena Szarłat m.szarlat@pilz.pl

Sprawdź również, co oferujemy w ramach systemu Smart LOTO 4.0