Basis - geharmoniseerde normen, richtlijnen en wetten in de EU

De landen in de Europese Unie groeien steeds meer naar elkaar toe. Dit leidt ook tot een toenemende harmonisatie van wetten, regels en bepalingen in de machinebouw. Allereerst formuleert de EU door middel van richtlijnen algemene beschermingsdoelstellingen. Deze beschermingsdoelstellingen behoeven een precieze specificatie. De concrete regeling vindt plaats via normen.

De EU-richtlijnen worden pas van kracht als de EU-landen ze in nationale wetten omzetten. In elk EU-land verwijst een wet of bepaling dus naar de desbetreffende EU-richtlijn en daarmee wordt deze tot nationaal recht verheven.

Bij verordeningen ligt dat anders. Een EU-verordening kan na de ratificatie door de Europese Commissie onmiddellijk in werking treden zonder dat een omzetting in nationaal recht noodzakelijk is.

Normen hebben op zichzelf nog geen juridische relevantie. Deze krijgen ze pas door een publicatie in het Publicatieblad van de EU of door nationale wetten en bepalingen. Door de publicatie van deze zogenaamde geharmoniseerde normen wordt het "vermoeden van overeenstemming" van kracht. De gebruiker van de norm mag er daardoor van uitgaan dat hij zich volgens de wet of richtlijn gedraagt. Er is dus sprake van een omkering van de bewijslast in geval van schade. Als een al geharmoniseerde norm naar een niet-geharmoniseerde norm verwijst, kan deze een met de harmonisatie vergelijkbare status krijgen.

Internationaal normalisatiewerk is belangrijk, maar zonder de harmonisatie tot Europese richtlijnen en verordeningen in de praktijk onvolledig en niet doeltreffend. In het ergste geval zouden er afwijkende product- en veiligheidseisen op IEC- en ISO-niveau ten opzichte van CEN-/CENELEC-normversies kunnen ontstaan – een zeer kritieke situatie voor commerciële ondernemingen als wereldwijde marktdeelnemers!

Normen worden tegenwoordig bijna altijd op internationaal IEC- en ISO-niveau opgesteld en gepubliceerd. Idealiter moeten ze ongewijzigd in het Europese normenstelsel worden opgenomen. In de EU ligt de verantwoordelijkheid voor de opname in de geharmoniseerde normalisatie bij de Europese Commissie. Deze heeft de afstemming met de fundamentele gezondheids- en veiligheidseisen van de EU-/EG-richtlijnen of -verordeningen overgedragen aan de Harmonised Standards Consultants (HAS-consultants). De goedkeuring, coördinatie en budgetbewaking ervan werden tot januari 2022 door het adviesbureau ERNST & YOUNG (E&Y) als HAS-contractor (= opdrachtnemer) uitgevoerd. Het EU-budget voor deze adviestaak was echter al in oktober 2021 op en het harmonisatieproces liep vast.

Het nieuwe contract, opnieuw met E&Y als contractant, loopt nu sinds augustus 2022. In de tussentijd kwamen de harmonisatiewerkzaamheden min of meer stil te liggen. Het gevolg is een aanzienlijke achterstand bij de harmonisatie. Deze achterstand moet nu stap voor stap worden weggewerkt, zodat een publicatie in het Europese Publicatieblad zo spoedig mogelijk kan plaatsvinden.

Het nieuwe contract bevat de volgende belangrijke en relevante wijzigingen:

1. De HAS-consultants mogen maximaal 25% van hun beoordelingstijd besteden aan het bijwonen van vergaderingen en communicatie binnen normalisatie-instellingen. Het voordeel hiervan is dat harmonisatieverschillen eerder worden voorkomen.
2. Voor de harmonisatiebeoordeling komt er in de toekomst een duidelijke, gestructureerde beoordelingsprocedure:

• GEEN harmonisatieafwijkingen ISO/IEC of CEN/CENELEC = "COMPLIANT"
• Kritische harmonisatieafwijkingen = "LACK OF COMPLIANCE" = geen vermoeden van overeenstemming of
• Voorwaardelijke overeenstemming "CONDITIONAL COMPLIANCE" = vermoeden van overeenstemming met beperkingen

Het is te hopen dat het nieuwe contract en de gewijzigde procedure de harmonisatiewerkzaamheden effectiever maken en dat normen sneller geharmoniseerd en uiteindelijk in het EU-Publicatieblad gepubliceerd worden. Hierdoor zou het vermoeden van overeenstemming met richtlijnen en verordeningen ook officieel en definitief zijn.

De Europese Commissie heeft op 18 maart 2019 in het Publicatieblad met Uitvoeringsbesluit (EU) 2019/436 wijzigingen op de lijst van geharmoniseerde normen voor machines met betrekking tot de Machinerichtlijn 2006/42/EG gepubliceerd. Hierin is de lijst van de normen die een vermoeden van overeenstemming volgens de Machinerichtlijn 2006/42/EG geven geactualiseerd.

Een volledige lijst van geharmoniseerde normen is tot de inwerkingtreding van het bovengenoemde besluit In het publicatieblad van de Europese Unie gepubliceerd. De publicatie was net zolang geldig tot de volgende volledige lijst verscheen. De laatste versie van deze lijst met het overzicht van alle onder de Machinerichtlijn geharmoniseerde normen verscheen op 9 maart 2018.

De gang van zaken bij de publicatie is fundamenteel veranderd.

Vanaf Uitvoeringsbesluit (EU)2019/436 worden er alleen nog maar wijzigingen ten opzichte van het vorige document beschreven en verschijnt er geen geconsolideerde volledige lijst meer.

De publicaties hebben nu de volgende structuur met in totaal 3 bijlagen:

• Bijlage I: nieuw gepubliceerde geharmoniseerde normen
   
• Bijlage II: geharmoniseerde normen die in aanvulling op de bestaande publicatie met bepaalde beperkingen worden gepubliceerd
   
• Bijlage III: eerder geharmoniseerde normen die uit het EU-Publicatieblad worden verwijderd

Sinds het eerste besluit verschijnen er regelmatig nieuwe besluiten waarbij u de hierboven beschreven handelwijze in acht moet nemen. Op de website van de Europese Commissie vindt u een overzicht van deze besluiten. Hier vindt u een samenvatting van alle geharmoniseerde normen die in het Publicatieblad van de Europese Unie zijn gepubliceerd. De samenvatting bevat alle normen waarbij ten tijde van het opstellen nog een vermoeden van overeenstemming bestond alsmede de normen die al uit het Publicatieblad zijn geschrapt.

Deze samenvatting heeft echter geen enkele rechtsgeldigheid. De Europese Commissie verstrekt deze samenvatting uitsluitend voor informatiedoeleinden. Hoewel alle mogelijke voorzorgsmaatregelen worden getroffen om ervoor te zorgen dat de samenvatting regelmatig wordt geactualiseerd en juist is, kunnen er fouten optreden en kan de samenvatting op een bepaald moment onvolledig zijn. Zo kan de gebruiker er niet onderuit om in de uitvoeringsbesluiten naar de voor hem relevante normen te zoeken.

Mocht u hulp nodig hebben, Pilz biedt uitgebreide diensten op het gebied van machineveiligheid aan.

Naar de diensten