Functionele veiligheid

De oorzaken van gevaren en daarmee ook de technische maatregelen ter voorkoming ervan kunnen erg verschillend zijn. Daarom wordt er onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten veiligheid, bijvoorbeeld op basis van de oorzaak van mogelijke gevaren.

Van "functionele veiligheid" is sprake wanneer de veiligheid afhangt van de correcte werking van een besturingssysteem.

Bij de eisen voor functionele veiligheid speelt risicobeoordeling een centrale rol. De stappen waarmee u rekening moet houden bij de risicobeoordeling en risicoreductie van machines, vindt u in de norm EN ISO 12100. De evaluatie en verificatie van veiligheidsfuncties vallen onder de normen EN ISO 13849 en EN IEC 62061, op voorwaarde dat de vereiste technische beschermingsmaatregel afhankelijk is van een besturingssysteem. Uit de risico-inschatting vloeien de eisen aan de veiligheidsintegriteit (PL, SIL) voort.

Ook in de automation is er een tendens naar digitalisering. Naarmate de complexiteit toeneemt, worden steeds vaker configureerbare of programmeerbare besturingssystemen gebruikt om machines en installaties te beveiligen. Bij het ontwerpen van machinebesturingen rijst in het kader van de risicobeoordeling vaak de vraag hoe het vereiste veiligheidsniveau voor besturingstechnische veiligheidsfuncties moet worden gekozen. Fabrikanten moeten de componenten volgens bepaalde criteria selecteren en met elkaar combineren. Bij de risicobeoordeling wordt gekeken naar de waarschijnlijkheid van een gevaarlijk uitvallen van een component. De uitvalwaarschijnlijkheden van de verschillende componenten moeten dan samen in aanmerking worden genomen. Het vereiste veiligheidsniveau wordt bepaald aan de hand van grafieken die de ernst van verwondingen en de duur of frequentie van de blootstelling in kaart brengen. Hoe hoger een risico is, des te hoger de veiligheidseisen aan de besturing zijn. Daarbij wordt elke veiligheidsfunctie in aanmerking genomen. Bijvoorbeeld bescherming tegen onbedoeld opnieuw starten of uitschakelen in geval van gevaar via de noodstopfunctie. Of de zekerheid dat de machine veilig is, zelfs als de besturing uitvalt. 

Naast eisen voor een veilige machine moet ook rekening worden gehouden met de productiviteit. Anders wordt de prikkel om de veiligheidsvoorzieningen te manipuleren groter.  

De eisen voor de veiligheidsrelevante onderdelen van machinebesturingen zijn vastgelegd in zowel ISO 13849 als in IEC 62061.

Beide normen moesten worden geactualiseerd om de "stand van de techniek" te blijven weergeven. De nieuwste editie van IEC 62061 werd gepubliceerd op 22 maart 2021. ISO 13849 heeft momenteel de FDIS-status, wat betekent dat er geen inhoudelijke wijzigingen meer mogelijk zijn. De aanleiding om beide normen te herzien, was niet alleen de routinematige herziening en aanpassing aan de stand van de techniek, maar ook de vele discussies die plaatsvonden tijdens de mislukte poging om de twee normen te verenigen in IEC/ISO 17305. 

De volgende wijzigingen betreffen zowel ISO 13849 als IEC 62061:  

• Gewijzigde werkwijze voor het bepalen van het vereiste veiligheidsniveau (PL of SIL) 
• Gewijzigde vereisten voor de toepassingssoftware, afhankelijk van de complexiteit en de geselecteerde programmeertalen 
• Subsystemen die volgens de ene standaard zijn ontworpen, kunnen in de andere worden gebruikt 

De publicatie van de ISO 13849-1 was oorspronkelijk gepland voor 2021 en is uitgesteld tot 2023. Het moment van harmonisatie tot de EU-norm EN ISO 13849-1 en of er een overgangsperiode voor de publicatie van de norm in het Publicatieblad zal zijn en hoe lang deze zou kunnen duren, is nog niet te voorspellen.

Bij de harmonisatie van de IEC 62061 tot de EN IEC 62061 heeft het proces een jaar geduurd. Zodra een internationale IEC- of ISO-norm als EU-norm in het Publicatieblad van de Europese Unie wordt gepubliceerd, geldt het vermoeden van overeenstemming. Dit betekent dat een fabrikant die zich aan de specificaties van de norm houdt, ervan uit kan gaan dat hij voldoet aan de gezondheids- en veiligheidseisen van de machinerichtlijn en dus als onderdeel van de conformiteitsbeoordeling met de conformiteitsverklaring de CE-markering op zijn machine kan aanbrengen. De geratificeerde internationale normen kunnen worden toegepast zodra ze op de website van de IEC of de ISO zijn gepubliceerd. Toch is het raadzaam om u al in een vroeg stadium bezig te houden met de te verwachten ontwikkeling.

Functionele veiligheid heeft altijd tot doel om mensen en machines tegen gevaren te beschermen. In Europa staan de relevante normen op het gebied van functionele veiligheid in de machinebouw vermeld in de Machinerichtlijn. Download meteen onze poster over "Functionele veiligheid" en zie in één oogopslag hoe een risicobeoordeling en risicoreductie volgens EN ISO 12100 verlopen. Van deze zogenaamde A-norm zijn twee belangrijke normen afgeleid, die u kunt gebruiken: EN ISO 13849-1 of EN IEC 62061.

Download poster Functionele veiligheid

Informeer uzelf over onze diensten op het gebied van machineveiligheid

Word expert op het gebied van functionele veiligheid - training CEFS