Tesis ve makinelerdeki koruma önlemleri ve emniyet cihazları

Makinenin çalıştırılması sırasında meydana gelebilecek tehlikelerden insanları mümkün olduğunca korumak için koruma önlemleri gereklidir. Birincil amaç, makinelerdeki hareketli parçalardan kaynaklanan mekanik tehlikelere karşı personelin korunması ve emniyetidir. Tehlikeleri basit yollarla önleyen ancak aynı zamanda kurcalamaya karşı koruma gerekliliklerini de karşılayan koruyucular gibi teknik önlemler takılmalıdır.

Makine üzerindeki koruma önlemleri söz konusu olduğunda, ülkeye bağlı olarak çeşitli biçimlerde yönetmelikler vardır. Örneğin Avrupa Birliği'nde üretici, 2006/42/EC Makine Yönergesine uymakla yükümlüdür. Operatörlerin genellikle dikkate alıp gözlemlemesi gereken ülkeye özgü yasalar vardır.

Üreticilerin, fonksiyonunu veya çalışmasını ciddi şekilde engellemeden bir makinedeki tüm riskleri ortadan kaldırması her zaman mümkün değildir. Tehlikeler tasarlanamıyor ve artık riskler devam ediyorsa üretici emniyet cihazları sağlamalıdır. Makine Yönergesine göre, makinenin hareketli, potansiyel olarak tehlikeli parçaları, istenmeyen temas noktalarından kaynaklanan kaza riskini önleyecek şekilde tasarlanmalı ve yapılmalıdır. Risk tasarımla en aza indirilemiyorsa "makinenin hareketli parçalarına korumalar veya koruma cihazları takılmalıdır" (Ek 1, Makine Yönergesi).

Korumalar ve koruma cihazları kullanan çözümler arasında bir ayrım yapılır. Korumalar, insanların bir makinenin tehlikeli alana erişmesini veya müdahale etmesini engeller. Ancak, özellikle de kurcalama riski arttığında, bu gibi sabit cihazların seçilmesi bazen mümkün olmayabilir, hatta mantıklı olmayabilir. Makine Direktifi Ek 1, bir koruma önlemi tasarımının, kolaylıkla çalışmaz hale getirilmesinin önlemesini gerektirir. Aksi takdirde makine CE işareti taşıyamaz. Bu durumda, koruma cihazları potansiyel bir yaklaşımdır. Bunlar, herhangi bir fiziksel ayırma olmadan tehlikeli alanın güvenliğini sağlar. Burada, örneğin bir emniyet kontrolörü ile bağlantılı emniyet ışık perdeleri gibi kontrol çözümleri sıklıkla kullanılır.

• Sabit korumalar: Koruma, emniyet bariyerleri gibi fiziksel bir bariyer aracılığıyla sağlanır. Koruma önlemi, kalıcı olarak takılır ve görsel olarak tanımlanabilir (örneğin sarı renk aracılığıyla).
• Hareketli korumalar: Fiziksel bariyer hareketlidir, örn. emniyet bariyerlerinde emniyet kapısı olarak veya ayrıca kapaklar, kanatlar ve döner kapılar olarak monte edilir. Örneğin emniyet siviçleri gibi interlock cihazları olarak adlandırılan cihazlar, koruma konumunu denetler. Bunlar, tehlikeli bir makine fonksiyonunun gerçekleştirilmesini önlemek için kullanılır.

• Elektroduyarlı koruyucu ekipman (ESPE), optoelektronik koruyucu cihazlar, örn. ışık perdeleri, lazer tarayıcılar veya kamera tabanlı koruma sistemleri. Klasik ESPE'ye ek olarak, emniyetli radar sistemleri de bariyersiz emniyet çözümleri kategorisine girer.
• Basınca veya dokunmaya duyarlı koruyucu ekipman, örn. basınca duyarlı matlar veya kenarlar. Bu yöntemle, örneğin bir çalışan basınca duyarlı mat üzerinde durursa tehlikeli bir hareket durdurulabilir.
• Konuma bağlı koruma önlemleri, örn. çift el butonlar veya manuel olarak çalıştırılan diğer kontrol cihazları ya da etkinleştirme cihazları. Bunların genellikle tehlikeli alanın dışına yerleştirilmesi gerekir. Çift el kontrol cihazları, pres gibi bir makineyi çalıştırırken kullanıcının her iki elini de kullanmasını gerektirir.

Tüm önlemlerle birlikte, etkili olmalarını sağlamak üzere yeterince boyutlandırılmış emniyet mesafelerine uyulmalıdır. EN ISO 13854, EN ISO 13855 ve EN ISO 13857 standartları gerekli temelleri sağlar.

Bir makinedeki emniyet cihazları, tasarlanan çalışma sırasında iş görevleri gereksiz yere engellenmeyecek şekilde tasarlanmalıdır. En azından emniyetli makine üretme ilkelerini ele alan EN ISO 12100 standardı bunu gerektirir.

Koruma önlemlerine müdahale edildiğinde, etkisiz hale gelirler ya da fonksiyonları büyük ölçüde bozulur. Sonuç olarak makineler tasarlanmadıkları şekilde kullanılır veya üretici tarafından tanımlanan koruyucu önlemler engellenir.

Kurcalamanın nasıl gerçekleştiği ilk etapta önemsizdir. Kaza istatistikleri birçok şirketin kurcalama riskini hafife aldığını gösteriyor. Hem makine üreticisi hem de işletmeci şirket, operatörü korumak için yasal olarak teknik özelliklere uymak zorundadır. Bunu göz önünde bulundururken, hem üreticinin makine tasarımında hem de işletmeci şirket tarafından çalıştırıldığında dikkate alınması ve uygulanması gereken ilgili standartlar vardır. Bir çalışanın bir makineyi çalıştırırken yaralanması durumunda, her iki taraf da ceza hukuku kapsamında sonuçlarla karşılaşmayı beklemelidir. Özellikle de kaza, kurcalanmış bir koruma önleminden kaynaklanmış ise.