Zadaniem hamulców negatywnych i silnikowych jest utrzymywanie ładunków (w przeciwieństwie do hamulców sterujących i zatrzymujących, które spowalniają ruch masy, oraz serwohamulców, które wytwarzają przeciwny moment obrotowy w układach napędowych).
Hamulce negatywne i silnikowe zapobiegają nieumyślnemu wzbudzaniu ruchu wałów pozostających w stanie spoczynku. Tradycyjne hamulce silnikowe montowane na serwoosiach są wzbudzane przez sprężyny i odpowietrzane z wykorzystaniem elektromagnesów: w stanie spoczynku sprężyny lub magnesy trwałe wykorzystuje się do dociskania do siebie ruchomej i nieruchomej powierzchni hamującej, które z reguły rozłącza się automatycznie z chwilą uruchomienia mechanizmu. Typowy hamulec negatywny jest zaciśnięty tylko wówczas, gdy silnik pozostaje w stanie spoczynku. Silnik czynnie wyhamowuje ładunek i hamulec negatywny zezwala na hamowanie awaryjne.
Hamulce negatywne stosuje się w roli hamulców bezpieczeństwa w mechanizmach podnoszących, wyciągach, dźwigach i windach oraz w górnictwie. W inżynierii ogólnotechnicznej wykorzystuje się je również jako hamulce zatrzymujące, w tym awaryjne.