Basisbeginselen - geharmoniseerde normen, richtlijnen en wetten in de EU

De landen in de Europese Unie groeien steeds meer naar elkaar toe. Dit leidt ook tot een toenemende harmonisatie van wetten, regels en bepalingen in de machinebouw. Eerst formuleert de EU door middel van richtlijnen algemene beschermingsdoelen. Deze beschermingsdoelen moeten nader worden gespecificeerd. De concrete regeling vindt plaats via normen.

De EU-richtlijnen worden pas van kracht als de EU-landen ze in nationale wetten omzetten. In elk EU-land verwijst een wet of bepaling dus naar de desbetreffende EU-richtlijn en daarmee wordt deze tot nationaal recht verheven.

Bij verordeningen ligt dat anders. Een EU-verordening kan na de ratificatie door de Europese Commissie onmiddellijk in werking treden zonder dat een omzetting in nationaal recht noodzakelijk is.

Normen hebben op zichzelf nog geen juridische relevantie. Deze krijgen ze pas door een publicatie in het Publicatieblad van de EU of door nationale wetten en bepalingen. Door de publicatie van deze zogenaamde geharmoniseerde normen wordt het "vermoeden van overeenstemming" van kracht. De gebruiker van de norm mag er daardoor van uitgaan dat hij zich volgens de wet of richtlijn gedraagt. Er is dus sprake van een omkering van de bewijslast in geval van schade. Als een al geharmoniseerde norm naar een niet-geharmoniseerde norm verwijst, kan deze een met de harmonisatie vergelijkbare status krijgen.

Internationaal normeringswerk is belangrijk, maar zonder harmonisatie met Europese richtlijnen en verordeningen is het in de praktijk onvolledig en bereikt het zijn doel niet. In het ergste geval zouden er op IEC- en ISO-niveau uiteenlopende product- en veiligheidseisen kunnen ontstaan ten opzichte van de CEN-/CENELEC-normversies – een zeer kritieke situatie voor zakelijke ondernemingen als deelnemers aan de wereldmarkt!

De uitwerking en publicatie van normen vindt tegenwoordig bijna altijd plaats op internationaal IEC- en ISO-niveau. Idealiter worden de normen ongewijzigd in het Europese normenstelsel opgenomen. In de EU ligt de verantwoordelijkheid voor overname in de geharmoniseerde normering bij de Europese Commissie . Deze heeft de vergelijking met de essentiële gezondheids- en veiligheidseisen van de EU-/EG-richtlijnen of -verordeningen in handen gegeven van de Harmonised Standards Consultants (HAS-consultants). De goedkeuring, coördinatie en begrotingscontrole ervan werden tot januari 2022 uitgevoerd door het adviesbureau ERNST & YOUNG (E&Y) als HAS Contractor (=opdrachtnemer). In oktober 2021 was het EU-budget voor deze adviestaak echter al opgebruikt en liep het harmonisatieproces vast.

Het nieuwe contract, opnieuw met E&Y als contractant, loopt nu sinds augustus 2022. In de tussentijd stonden de harmonisatiewerkzaamheden min of meer stil. Het resultaat is een aanzienlijke achterstand in de harmonisatie, die nu stap voor stap moet worden weggewerkt, zodat de bekendmaking in het Publicatieblad van de EU zo spoedig mogelijk kan plaatsvinden.

Het nieuwe contract bevat de volgende belangrijke en relevante wijzigingen:

1. HAS-consultants mogen maximaal 25% van hun beoordelingstijd besteden aan het bijwonen van vergaderingen en communicatie binnen normalisatie-instellingen. Het voordeel hiervan is dat harmonisatieverschillen eerder worden voorkomen.
2. Voor de harmonisatiebeoordeling komt er in de toekomst een duidelijke, gestructureerde beoordelingsprocedure:

• GEEN harmonisatieafwijkingen ISO/IEC resp. CEN/CENELEC = "COMPLIANT"
• Kritische harmonisatieafwijkingen = "LACK of COMPLIANCE" = vermoeden van overeenstemming niet aanwezig of
• Voorwaardelijke overeenstemming "CONDITIONAL COMPLIANCE" = vermoeden van overeenstemming met beperkingen

Het is te hopen dat het nieuwe verdrag en de gewijzigde procedure de harmonisatiewerkzaamheden doeltreffender maken en dat de normen sneller worden geharmoniseerd en uiteindelijk in het Publicatieblad van de EU worden bekendgemaakt. Hierdoor zou het vermoeden van overeenstemming met richtlijnen en verordeningen ook formeel en definitief worden.

De Europese Commissie heeft op 18 maart 2019 in het Publicatieblad met Uitvoeringsbesluit (EU) 2019/436 wijzigingen op de lijst van de geharmoniseerde normen voor machines met betrekking tot de Machinerichtlijn 2006/42/EG gepubliceerd. Hierin is de lijst van de normen die een vermoeden van overeenstemming volgens de Machinerichtlijn 2006/42/EG geven geactualiseerd.

Een volledige lijst van geharmoniseerde normen is tot de inwerkingtreding van het bovengenoemde besluit in het Publicatieblad van de Europese Unie gepubliceerd. De publicatie was net zolang geldig tot de volgende volledige lijst verscheen. De laatste versie van deze lijst met het overzicht van alle onder de Machinerichtlijn geharmoniseerde normen verscheen op 9 maart 2018.

De gang van zaken bij de publicatie is ingrijpend gewijzigd.

Vanaf Uitvoeringsbesluit (EU) 2019/436 worden alleen nog maar wijzigingen ten opzichte van het vorige document beschreven en verschijnt er geen geconsolideerde volledige lijst meer.

De publicaties hebben nu de volgende structuur met in totaal 3 bijlagen:

• Bijlage I: nieuw gepubliceerde geharmoniseerde normen
• Bijlage II: geharmoniseerde normen die in aanvulling op de bestaande publicatie met bepaalde beperkingen worden gepubliceerd
• Bijlage III: eerder geharmoniseerde normen die uit het EU-Publicatieblad worden verwijderd

Sinds het eerste besluit verschijnen er regelmatig nieuwe besluiten waarbij u de hierboven beschreven handelwijze in acht moet nemen. U vindt een overzicht van deze besluiten op de website van de Europese Commissie. Hier vindt u een samenvatting van alle geharmoniseerde normen die in het Publicatieblad van de Europese Unie zijn gepubliceerd. De samenvatting bevat alle normen waarbij ten tijde van het opstellen nog een vermoeden van overeenstemming bestond alsmede de normen die al uit het Publicatieblad zijn geschrapt.

Deze samenvatting heeft echter geen enkele rechtsgeldigheid. De Europese Commissie verstrekt deze samenvatting uitsluitend voor informatiedoeleinden. Hoewel alle mogelijke voorzorgsmaatregelen worden getroffen om ervoor te zorgen dat de samenvatting regelmatig wordt geactualiseerd en juist is, kunnen er fouten optreden en kan de samenvatting op een bepaald moment onvolledig zijn. Zo kan de gebruiker er niet onderuit om in de uitvoeringsbesluiten naar de voor hem relevante normen te zoeken.

Mocht u hulp nodig hebben, Pilz biedt uitgebreide diensten op het gebied van machineveiligheid aan.

Naar de diensten